Editorial Review
Τα σύννεφα, κάτι τόσο καθημερινό: Κατηφορίζεις τη Συγγρού με το αυτοκίνητο και είναι εκεί, ψηλά, στο βάθος, πάνω από τη θάλασσα - αλλά δεν τους δίνεις καμία σημασία. Τα θεωρείς τόσο δεδομένα, αυτονόητα. Σαν να μην υπάρχουν. Είσαι τόσο «συννεφιασμένος» ο ίδιος, μέσα σου, που δεν αφήνεσαι σε αυτό το εικαστικό θαύμα των ουρανών, σε τούτη τη γλυπτική που έχει κάτι τόσο ρευστό - ελεύθερο.
Κι όμως, τα σύννεφα όχι μόνον έχουν ονόματα αλλά και θαυμαστές. Ο Γκάρβιν Πρέτορ-Πίνεϊ (Gavin Pretor-Pinney) είναι ένας από αυτούς. Είναι ο ιδρυτής της Εταιρείας Θαυμασμού των Νεφών (Cloud Apreciation Society) και συγγραφέας του βιβλίου «Οδηγός του ανέμελου παρατηρητή των νεφών», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος σε μετάφραση της Μαρίας-Αριάδνης Αλαβάνου.
Ατμοσφαιρικές διαθέσεις
Είναι ένα περίεργο βιβλίο: συνδυάζει την επιστήμη της μετεωρολογίας με μια πολύ ευφάνταστη, ποιητική... αερολογία. Στις πρώτες του σελίδες συναντούμε μία κατατοπιστική εικονογράφηση με τα γένη των νεφών, ακολουθεί πίνακας ταξινόμησης των νεφών και το ποίημα του Σέλεϊ «Το νέφος»: «Διαπερνώ τους πόρους του ωκεανού και των ακτών/ Αλλάζω αλλά δεν πεθαίνω», διαβάζουμε μεταξύ των άλλων. Πριν απ' όλα αυτά όμως, ανοίγοντας το βιβλίο, πέφτουμε πάνω στο Μανιφέστο της Εταιρείας Θαυμασμού των Νεφών, απ' το οποίο αλιεύουμε: «Πιστεύουμε ότι τα σύννεφα κακολογούνται αδίκως και ότι η ζωή θα ήταν απείρως πιο φτωχή χωρίς αυτά». «Θέλουμε να υπενθυμίσουμε στους ανθρώπους ότι τα σύννεφα είναι εκφράσεις των ατμοσφαιρικών διαθέσεων και μπορούν να διαβαστούν όπως η έκφραση του προσώπου ενός ατόμου». «Υποσχόμαστε να καταπολεμούμε την «ασυννέφιαστη σκέψη» όπου τη συναντούμε. Η ζωή θα ήταν ανιαρή εάν βλέπαμε κάθε μέρα από πάνω μας μια ασυννέφιαστη μονοτονία».
Οπως ίσως καταλάβατε είναι ένα βιβλίο γραμμένο με χιούμορ (ο Πίνεϊ είναι Βρετανός εξάλλου), το οποίο μπορεί να σας μάθει δυο τρία πράγματα για τα σύννεφα, κυρίως όμως μπορεί να σας μάθει να βλέπετε τη συννεφιά με άλλο μάτι.
Ποιητικό φαινόμενο
«Νομίζω ότι τα σύννεφα έχουν κάτι το μυστηριώδες: ο Λεονάρντο ντα Βίντσι τα είχε αποκαλέσει «σώματα χωρίς επιφάνεια»», μας λέει ο Γκάβιν Πίνεϊ, ο συγγραφέας του βιβλίου, από το Λονδίνο. «Είναι εκεί και την ίδια στιγμή δεν είναι». Του επισημαίνω ότι τα σύννεφα θεωρούνται στη λαϊκή μυθολογία τόποι κατοικίας των πεθαμένων. «Μα από αυτή τη σκοπιά, όντως μοιάζουν με πνεύματα που κοιτούν από ψηλά τις ακατάπαυστες δραστηριότητες των ανθρώπων στη γη», σχολιάζει αμέσως ο Πίνεϊ. «Εάν σκέφτεστε τα σύννεφα ως νεκρούς ανθρώπους, ίσως σας συγκινήσει το ποίημα «Σύννεφα» που έγραψε ο Αγγλος ποιητής του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου Ρούπερτ Μπρουκ το 1913. Επίσης τα σύννεφα περνούν από πάνω μας -γεμίζουν τους ουρανούς μας για λίγο και μετά χάνονται- και, μέσα από αυτό το πρίσμα, θυμίζουν σκέψεις ή συναισθήματα. Όταν σε κατακλύζει ένα συναίσθημα, είναι λες και καταλάβει όλο σου το είναι, προτού περάσει και ξεθωριάσει. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τα σύννεφα. Γι' αυτό το λόγο, νομίζω ότι τα σύννεφα είναι το πιο ποιητικό φαινόμενο της φύσης: διαρκώς μεταβαλλόμενα, εφήμερες εκφράσεις της διάθεσης της ατμόσφαιρας».
Σαν τυφλοί
Τη φράση του Ντα Βίντσι ο Πίνεϊ την παραθέτει και στις πρώτες φράσεις του πρώτου κεφαλαίου, προσθέτοντας: «Τα σύννεφα μοιάζουν με φαντάσματα, εφήμερα, συγκεχυμένα: μπορεί κανείς να δει τις μορφές τους, αλλά είναι δύσκολο να πει πού αρχίζουν και πού τελειώνουν».
Ο Πίνεϊ επιμένει ότι για όλα χρειάζεται και λίγη φαντασία. «Όταν έχει κανείς ζωηρή φαντασία, φυσικό είναι να ενδιαφερθεί για τα σύννεφα. Είναι σαν τα σχήματα που εμφανίζονται στη μάσκα του Ρόρσαχ, του υπερ-ήρωα από τους Watchmen, μόνο που βρίσκονται στον ουρανό - αφηρημένα σχήματα που μοιάζουν λες και είναι προορισμένα να εκφράζουν όλα όσα κρύβονται μέσα στη φαντασία μας.
«Αλλά η μελέτη των νεφών απαιτεί κάτι περισσότερο. Όπως, για παράδειγμα, να θέτεις διαρκώς το ερώτημα γιατί τα πράγματα γύρω σου έχουν τη μορφή που έχουν κι όχι κάποια άλλη, γιατί είναι έτσι κι όχι αλλιώς. Συνήθως, αυτά είναι ερωτήματα της νιότης. Μολονότι δεν βρίσκουμε τις απαντήσεις που θέλουμε, μεγαλώνοντας παύουμε να θέτουμε τέτοια ερωτήματα, από φόβο, μην τυχόν και ακουστούν αφελή. Για μένα, το ενδιαφέρον στα σύννεφα έγκειται στο ότι τα πιο υπέροχα, τα πιο θαυμαστά πράγματα μπορεί να είναι μπροστά σου -ή, σε αυτή την περίπτωση, από πάνω σου- κι όμως τα θεωρούμε τόσο δεδομένα που τελικά στεκόμαστε από κάτω τους σαν τυφλοί».
Ο Πίνεϊ δηλώνει πολέμιος αυτού που οι αγγλόφωνοι χαρακτηρίζουν «blue-sky thinking», της «ασυννέφιαστης σκέψης». Όπως λέει: «Όταν νιώθεις μπερδεμένος, όταν αποκτάς συνείδηση του πόσο περίπλοκο μπορεί να είναι ένα πρόβλημα, όταν αισθάνεσαι τελείως χαμένος, τότε είναι που μπορεί να βρεις μια νέα, πρωτότυπη λύση στο πρόβλημά σου. Οι βρετανικές επιχειρήσεις, όταν αναφέρονται σε μια πρωτότυπη λύση σχετικά με το πώς πρέπει να σχεδιάσουν τη στρατηγική τους πάνω στο μάρκετινγκ για τον επόμενο χρόνο, κάνουν λόγο για «ασυννέφιαστη σκέψη» (blue-sky thinking) ή κάτι τέτοιο. Δεν ξέρω αν έχετε κάποια παρόμοια φράση στα ελληνικά, αλλά εμένα αυτή η μεταφορά δεν μου αρέσει. Κατά τη γνώμη μου, κάποιος που έχει πάντα καθαρή σκέψη, τόσο διάφανη όσο και ο γαλανός ουρανός, μπορεί να μην υποφέρει από κάποια σύγχυση αλλά δεν θα έχει βάθος, αυθεντικότητα και δεν θα είναι δημιουργικός».
Ο Πίνεϊ μας υπενθυμίζει και κάποια βασικά επιστημονικά δεδομένα, ότι «τα σύννεφα είναι το μέσον μέσω του οποίου το θαλασσινό νερό των ωκεανών καθαρίζεται ώστε να μπορούμε να το πίνουμε, αλλά αυτό είναι γνωστό στον περισσότερο κόσμο», υπογραμμίζοντας ότι αυτό που δεν ξέρει πολύς κόσμος είναι ότι «τα σύννεφα λειτουργούν και ως φυσικά κλιματιστικά. Γι' αυτό και πολύ συχνά, μετά τη βροχή, ο αέρας είναι καθαρός και φρέσκος. Τα σύννεφα καθαρίζουν την ατμόσφαιρα και χωρίς αυτά σε πολλά μέρη του κόσμου θα ήταν αδύνατον να αναπνεύσουμε».
Δεύτερος ρόλος
Τα σύννεφα κάνουν καλό λοιπόν - και στο αναπνευστικό αλλά και στη φαντασία. Πώς όμως του ήρθε να γράψει ολόκληρο βιβλίο για... αέρα κοπανιστό; «Ήθελα απλώς να εξηγήσω στο ευρύ κοινό τα βασικά στοιχεία σχετικά με το πώς και γιατί σχηματίζονται τα σύννεφα. Ο στόχος μου ήταν το βιβλίο να φανεί ελκυστικό σε κάποιον που δεν θα διάβαζε ποτέ ένα βιβλίο μετεωρολογίας. Ήθελα επίσης να μιλήσω για το πώς έχει διαμορφωθεί η σύνθετη σχέση που έχουμε με τα σύννεφα μέσα από την τέχνη, τη λογοτεχνία, τη μυθολογία, τις διάφορες φιλοσοφίες και θρησκείες. Τα σύννεφα είναι ένα φαινόμενο οικουμενικό. Ήταν εδώ πολύ πριν από εμάς και θα βρίσκονται εδώ για πολύ ακόμα αφού έχουμε εμείς χαθεί. Εχουν παίξει έναν πολύ σημαντικό, αν και δεύτερο, ρόλο στην εξέλιξη της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι ένα είδος καρατερίστα της Φύσης. Γι' αυτό, πολλοί από εμάς ξεχνάμε ότι ο ουρανός μπορεί να είναι διάσπαρτος με αυτά. Αυτός ήταν ο βασικός στόχος του βιβλίου αλλά, αρχικά ήταν πολύ δύσκολο να βρω εκδότη εδώ, στη Βρετανία. Είκοσι οκτώ (28) εκδότες το απέρριψαν. Η άποψή τους ήταν ότι τα σύννεφα είναι κάπως καταθλιπτικό θέμα, ότι ελάχιστοι θα ενδιαφέρονταν. Τελικά, το βιβλίο βρέθηκε για πολλές εβδομάδες στη λίστα των δέκα πιο ευπώλητων και η Ελλάδα είναι η δέκατη πέμπτη χώρα στην οποία μεταφράστηκε».
Εταιρεία Θαυμασμού με 18.000 μέλη
Αλλά ο Πίνεϊ δεν έχει γράψει μόνο βιβλίο για τα σύννεφα, έχει ιδρύσει και την Εταιρεία Θαυμασμού των Νεφών. «Η συγκεκριμένη Εταιρεία είναι κατά κύριο λόγο προϊόν της εποχής του Διαδικτύου κι ένας καλός τρόπος για να έρθουν κοντά άνθρωποι που μοιράζονται κάτι κοινό κι ας ζουν πολύ μακριά ο ένας από τον άλλο. Αυτή τη στιγμή έχουμε 18.000 μέλη σε 74 χώρες σε όλο τον κόσμο. Δεν έχω καταφέρει να οργανώσω μια μεγάλη συγκέντρωση ακόμα, κυρίως εξαιτίας του ότι είμαστε όλοι τόσο πολύ διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο. Αλλά ακόμα κι αν τα καταφέρναμε φοβάμαι πως θα ήταν σε μια μέρα καλυμμένη με ένα ενιαίο παχύ στρώμα νέφους ή -ακόμα χειρότερα- θα είναι μια μέρα με λιακάδα και καταγάλανο ουρανό».
Cloudspotting
«Για μένα, το cloudspotting δεν έχει να κάνει με το να πηγαίνεις κάπου και να παρατηρείς τα σύννεφα. Δεν έχει να κάνει με την οργάνωση ενός μεγάλου event, με την ελπίδα ότι εκείνη τη συγκεκριμένη ημέρα ο ουρανός θα είναι γεμάτος εκπληκτικά σύννεφα. Έχει περισσότερο να κάνει με το να αποκτάς συναίσθηση του τι συμβαίνει στον ουρανό μέσα στην καθημερινότητά σου. Όταν βλέπεις κάτι όμορφο στον ουρανό, κάτι που να σε ξαφνιάζει, τότε είναι που πρέπει να σταματήσεις ό,τι κάνεις και να είσαι έτοιμος να το παρατηρήσεις με προσοχή. Είναι σαν μια στιγμή μετεωρολογικού στοχασμού. Σταματάς αυτό που κάνεις, οι κινήσεις σου γίνονται πιο αργές και παρατηρείς συγκεντρωμένος το αέναα μεταβαλλόμενο τοπίο των νεφών. Αυτό σε βοηθά να ξεφεύγεις για λίγο από τις σκοτούρες σου. Τα μέλη της Εταιρείας μας δεν τρελαίνονται για μεγάλες συγκεντρώσεις ή συνέδρια. Είναι απλώς ένας όμιλος ανθρώπων που θεωρεί ότι αν ζεις έχοντας το κεφάλι σου στα σύννεφα και τα πόδια σου ριζωμένα στη γη, αυτό είναι πολύ καλό για την ψυχή».
Καθημερινή 15/8/09
Κριτικές
Δεν υπάρχουν ακόμα κριτικές.