Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – Οι πολιτικές και κοινωνικές απαρχές του καιρού μας

Description

Ο “Μεγάλος μετασχηματισμός” είναι οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις στην Ευρώπη κατά την περίοδο 1830-1940, με επίκεντρο την εδραίωση, τις παλινδρομήσεις και την κατάρρευση της “οικονομίας της αγοράς”. Ο βαθύς ανθρωπισμός του Πολάνυι καταλήγει στην πάντα επίκαιρη θέση: ο άνθρωπος είναι πρώτα απ’ όλα κοινωνικό ον· η ανθρώπινη κοινωνία δεν πρέπει να γίνεται έρμαιο των μηχανιστικών κανόνων της οικονομίας της αγοράς· η οικονομία πρέπει να έχει κοινωνική θεμελίωση. Ο Karl Polanyi (1896-1964) έζησε εξόριστος και ποτέ δεν βολεύτηκε σε μία άνετη ακαδημαϊκή θέση, αλλά το έργο του επηρέασε σημαντικά τους συγχρόνους του. Γεννήθηκε στη Βιέννη και μεγάλωσε στη Βουδαπέστη· μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο (όπου συνελήφθη αιχμάλωτος στο Ανατολικό μέτωπο) επέστρεψε στη Βιέννη και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία (1933), πήγε στην Αγγλία. Το 1940, δέχθηκε την πρόταση του αμερικανικού Κολεγίου Μπένινγκτον να διδάξει εκεί και μετανάστευσε στις Η.Π.Α. Τότε (1944) έγραψε και τον Μεγάλο μετασχηματισμό. Φρονεί ότι ο καπιταλισμός αποτελεί ιστορική ανωμαλία, επειδή οι προηγούμενες οικονομικές διευθετήσεις ήταν μπολιασμένες / μπηγμένες στις κοινωνικές σχέσεις, ενώ στον καπιταλισμό συμβαίνει το αντίθετο: οι κοινωνικές σχέσεις ορίζονται με βάση τις οικονομικές. Στο διάβα της ανθρώπινης ιστορίας οι κανόνες της αμοιβαιότητας, της αναδιανομής του εισοδήματος και των κοινωνικών υποχρεώσεων ήταν πολύ πιο διαδεδομένες από τις σχέσεις αγοράς. Αλλά ο καπιταλισμός κατέστρεψε αμετάκλητα το παλαιό καθεστώς. Ο “μεγάλος μετασχηματισμός” της Βιομηχανικής επανάστασης αντικατέστησε τελείως όλους τους τρόπους αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων. Ο Πολάνυι εκθέτει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο επικράτησε ο καπιταλισμός. Ο καπιταλισμός δεν ήταν “φυσική” ούτε “αναγκαία” εξέλιξη αναπτύχθηκε επειδή η αστική τάξη απαίτησε από το κράτος να προστατεύσει τις επιχειρήσεις και την επισφαλή κοινωνική τους θέση. Έτσι, η κυβέρνηση υπηρέτησε τον καπιταλισμό, τον βοήθησε να σταθεροποιηθεί με την αναγκαία νομοθεσία και να επιβληθεί, σε τελευταία ανάλυση, με τη δύναμη των όπλων. Ο Μεγάλος μετασχηματισμός θεωρείται κλασικό έργο της κοινωνιολογίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Απευθύνεται σε όλους όσοι αντιλαμβάνονται – αισθάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά με την απεριόριστη κυριαρχία της ελεύθερης αγοράς.